بررسی سیستم های دفاعی ساسانیان با تکیه بر دیوار دفاعی گرگان

ساسانیان پس از منازعات طولانیِ داخلی و بدست آوردنِ تاج و تخت، حکومتی ملّی را تأسیس کردند که متکی به دینِ ملی و تمدنی بود که از جنب? ایرانیت در سراسر تاریخِ ایرانیان نظیر نداشته است. ساسانیان با تشکیل یک شاهنشاهی عظیم، تشکیل قدرت مرکزی و قوی، ارتش منظم و آموزش دیده، تبدیل به قدرتی جهانی شدند. از نظر مسائل خارجی، ساسانیان در طولِ 400 سال حیاتشان، بدون خستگی و با موفقیت های متناوب در چند جبهه، جنگ ها را ادامه می دادند؛ در غرب و شمال غرب با رومیان، در قفقاز با هون ها و خزرها، در شمال شرق با هپتالیان، در جنوب غرب با اعراب، و نیز مشکل همیشگیِ ارمنستان. درگیری های ساسانیان در شمال شرق، غرب و شمال غرب که به دلیل موقعیت خاص و استراتژیکِ ایران بود، آنان را بر آن داشت که همواره آماد? نبرد باشند و بخش زیادی از توان و استعدادهایشان را به سوی تکمیلِ قوای نظامی و تسلیحات و جنگ افزارهای نظامی متوجه کنند. ساسانیان به تدریج در طول زمان، روش ها و سیستم های پیشرفته تری را در ساختار ارتش و نیز ساخت دژها، قلعه ها، خندق ها و دیوارهای دفاعی مورد استفاده قرار دادند که نقط? اوج آن، اصلاحاتِ زمانِ خسرو انوشیروان بود. در راستای همین اهدافِ نظامی و دفاعی، شاهان ساسانی به ساختِ بزرگترین پروژه های ساختمانیِ خود که همانا دیوارهای دفاعی بود، دست زدند؛ دیوارهایی که اکثراً در جنوب شرقی و شمال غربی دریای مازندران ساخته شد. مجموعه دیوارهای قفقاز بویژه شهر و دیوار دربند، دیوار تمیشه و نیز دیوار بزرگ گرگان. در این میان، دیوار بزرگ گرگان که در سراسر طولِ دشتِ گرگان (ایالت تاریخی گرگان) کشیده شده بود، بزرگترین پروژ? ساختمانیِ دفاعیِ ساسانیان بود که با قلعه های متعدد و خندقِ طولی خود، سد عظیمی در برابر تهاجمات اقوام بیابانگرد آسیای مرکزی بود. این پژوهش با توجه به ماهیت نظری آن، توصیفی و تحلیلی و بر اساس روش های متداول در علوم انسانی و مطالعات تاریخی به شیو? جمع آوری داده ها انجام گرفته، این پژوهش می تواند جنبه های مبهمِ روش ها و ساختارهای دفاعی و نظامی ساسانیان بویژه دیوارهای دفاعی آنان را تبیین نماید.